Apanowicz Cyprian Adam (1833-1920)

Cyprian Adam Apanowicz h. Gozdawa urodził się 17 grudnia 1833 roku w Chrapach, pow. zgierski; zmarł 14 stycznia 1920 roku w Dziankówku. Rolnik, działacz społeczny. Organizator Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Działacz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Był synem Cypriana Mateusza i Heleny z domu Liber. Ojciec był właściciela dóbr Czarchowa oraz wsi Unisławice i Dąbrówka Połajewska.

Żonaty; dnia 4 listopada 1866 roku w kościele w Błennej pow. włocławski wziął ślub z Marią Teklą Domaradzką h. Jastrzębiec (1848-1916), córką Augustyna i Marii z Myszkowskich. Ojciec był dziedzicem dóbr Goszczynno w pow. łęczyckim. Małżonkowie mieli pięcioro dzieci: Helenę (ok.1870), Cypriana Mariana (1874), Romana Mariana (1878), Kazimierza Mariana (1881) oraz Stefanię Marię (ok.1885).

Ukończył szkołę średnią w Warszawie oraz wyższe kursy rolnicze. Od 1870 roku był sędzią pokoju okręgu kowalskiego, a po reformie prawnej w 1876 roku – sędzią gminnym. Funkcję tę piastował do 1906 roku. Zgromadził w Dziankówku cenną bibliotekę, składającą się głównie z dzieł historycznych, dotyczących historii Kujaw i Polski. Podczas powstania styczniowego sympatyzował ze stronnictwem białych, wspierając je finansowo.

Przez większość życia pracował jako rolnik. Karierę rozpoczął od pomagania ojcu przy prowadzeniu majątku Dziankówek, był także jego pełnomocnikiem w sprawach urzędowych. W 1866 roku odkupił od ojca Dziankówek. Specjalizował się w uprawie żyta i hodowli bydła. Rodzinne gospodarstwo prowadził ponad 40 lat – do 1907 roku, po czym przekazał je w zarząd synom Kazimierzowi i Romanowi, którzy odziedziczyli majątek w 1909 roku w zamian za dożywotnią rentę.

W 1907 roku, po zakończeniu pracy na roli zamieszkał we Włocławku. Zaangażował się w pracę społeczną; został prezesem Związku Katolików, był członkiem Rady Włocławskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu i Towarzystwa Wspierania Biednych. Został członkiem Komitetu Organizacyjnego Muzeum Kujawskiego (dzisiejszego Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku), a po otwarciu muzeum, jego pierwszym kustoszem. Zaangażował się w pozyskiwanie nowych zbiorów i ich katalogowanie. Podarował muzeum wiele własnych pamiątek. W 1911 roku współorganizował regionalną „Wystawę Etnograficzno-Artystyczną” na której zaprezentowano 887 eksponatów.

Był jednym ze współzałożycieli powstałego w 1908 roku Kujawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego we Włocławku, który był drugim na ziemiach polskich, po powołaniu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Warszawie w 1906 roku. Do wybuchu I wojny światowej angażował się w funkcjonowanie Zarządu Oddziału PTK. Prowadził własne badania krajoznawczo-naukowe, organizował wycieczki krajoznawcze. W 1918 roku, po wznowieniu działalności Oddziału Kujawskiego PTK, został jego honorowym prezesem. Jego wydane drukiem prace to m.in. „Zarys historyczno-geograficzny okolic Chodcza” (1909 r.) czy przygotowany pod jego kierunkiem „Ilustrowany przewodnik po Włocławku” (1911 r.). Pisał także artykuły do czasopism.

Prekursor ochrony środowiska; toczył spór z władzami „Fabryki Celulozy — Włocławek” która odprowadzała ścieki pofabryczne do Wisły. Prowadził także kampanię informacyjną wśród społeczeństwa Włocławka. Proponował wybudowanie kolektora i sieci kanalizacyjnej do odprowadzania ścieków.

Cyprian Apanowicz zmarł 14 stycznia 1920 roku w Dziankówku. Pochowany został w grobowcu na cmentarzu parafialnym w Białotarsku.

18 marca 1909 roku, w dniu otwarcia Muzeum zapisał w książce pamiątkowej słowa: „Muzeum, to nasz grobowiec narodowy, do którego każdy przychodzień ze czcią i uszanowaniem wstępować powinien, tu bowiem leżą chociaż nie ciała naszych przodków ale pozostałe po nich pamiątki, płody ich ducha i umysłu, skropione nieraz ich potem, łzą, a nawet krwią – składane dla nauki i przykładu dalszych pokoleń”.